Do prekonsultacji zmian w podstawie trafił materiał roboczy opracowany przez ekspertów. Wywiad z Katarzyną Lubnauer

Ministerstwo Edukacji Narodowej rozpoczęło w poniedziałek prekonsultacje zmian w podstawie programowej kształcenia ogólnego. Każdy chętny może przesłać swoją opinię na temat proponowanych zmian za pomocą formularza na stronie internetowej resortu.

W rozporządzeniu w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego, nazywanym zwyczajowo podstawą programową, opisane jest to, co uczeń powinien umieć z danego przedmiotu po danym etapie edukacyjnym (każdy przedmiot opisany jest osobno). Programy nauczania i podręczniki muszą być zgodne z podstawą, a nauczyciel ma obowiązek realizacji treści w niej zawartych.

Na czym polegają prekonsultacje?
Katarzyna Lubnauer: Na razie pracujemy na roboczych materiałach, które stworzyły zespoły ekspertów. Zespołów jest kilkanaście, pracują nad podstawami dla wszystkich przedmiotów, które kończą się zarówno egzaminem ósmoklasisty, jak i egzaminem maturalnym. Celem ich prac jest uszczuplenie treści programowych przy pozostawieniu tych samych podręczników. Zależy nam bardzo na tym, by nauczyciel miał więcej czasu na pracę z uczniem, na powtórzenie trudniejszych tematów czy dogłębniejsze omówienie tego, co jest trudniejsze. Chcemy dać nauczycielom większą autonomię w realizacji tematów. Dlatego dokonamy zmian w większości przedmiotów kształcenia ogólnego. Przy założeniu, że pozostają dotychczasowe podręczniki, więc nie można nic dodać.

Dokument, który trafił do prekonsultacji, to jeszcze nie jest dokument ministerstwa, to są dokumenty przygotowane przez te zespoły. Prekonsultacje nie są procedurą obligatoryjną, chcieliśmy jednak maksymalnie uspołecznić proces zmian, by każdy zainteresowany mógł się wypowiedzieć. Kolejnym etapem będą internetowe rozmowy przedstawicieli zespołów z osobami, które zgłoszą się poprzez formularz na stronie ministerstwa.

Potem znów eksperci pochylą się nad projektem zmian i przygotują swoją ostateczną wersję, na bazie której powstaną pierwsze dokumenty ministerialne, które będą miały charakter propozycji prawnych. Dopiero ten dokument zostanie poddany konsultacjom, tym razem już formalnym z punktu widzenia tworzenia prawa.

Czyli nie jest to jeszcze ostateczna wersja dokumentu i nie jest jeszcze przesądzone, że coś zostanie z podstawy programowej wykreślone lub coś zostanie zmienione?

K.L.: Nie miałyby sensu ani prekonsultacje, ani konsultacje, gdyby była to już ostateczna wersja dokumentu. Natomiast to, co robią zespoły, to jest realne uszczuplanie podstawy. Bardzo często nasi poprzednicy próbowali z podstaw programowych zrobić programy nauczania, bawili się w taką szczegółowość, która ograniczała autonomię nauczyciela, która powodowała, że te podstawy programowe nie tylko były przeładowane, a dodatkowo były źle skonstruowane z punktu widzenia dydaktyki nauczania.

Czy może się pani odnieść do takich stwierdzeń, które pojawiają się w przestrzeni publicznej, że uczniowie nie będą się uczyli o bitwie pod Grunwaldem, o rodzinie Ulmów, że uczniowie w szkole podstawowej nie dowiedzą się, jak przebiega cykl miesiączkowy, że nie poznają konkretnych lektur.

K.L.: Powiedzmy bardzo jasno: wszystko z tych rzeczy jest zapisanych w propozycji odchudzonej podstawy, tylko w innej formule. Jeżeli mówimy o bitwie pod Grunwaldem, to ona nie jest wymieniona, ale jest zapis o wojnach polsko-krzyżackich. Trudno sobie wyobrazić, by nauczyciel ucząc o wojnach polsko-krzyżackich nie mówił o bitwie pod Grunwaldem. Tak samo mamy wyraźnie napisane o heroicznych zachowaniach obywateli polskich w czasie II wojny światowej, w kontekście m.in. zagłady Żydów. Tu oczywiście będzie Żegota i będą Sprawiedliwi Wśród Narodów Świata, czyli wszystko to, co się wiąże z tą piękną kartą narodu polskiego. Tam nauczyciel mówi o bohaterstwie Ulmów, o Irenie Sendlerowej. Podobnie inne elementy czasami są w innym miejscu, czyli w jednym miejscu znikają, ale jak ktoś przeczyta całość podstawy, to zobaczy, że w zupełnie innym miejscu ta sama treść się znajduje. Mam wrażenie, że ci, którzy komentują propozycje zmian, czytają tylko fragmenty, a nie całość przekazanego do prekonsultacji dokumentu. Albo zwyczajnie szukają sensacji tam, gdzie jej nie ma.

Jeśli chodzi o lektury, to rzeczywiście - chcemy znacząco uszczuplić podstawowy kanon lektur. Przypomnę, że każdy nauczyciel ma wręcz obowiązek sięgnięcia po dwie dodatkowe lektury rocznie, które wybiera. Powinien je nawet wybrać z uczniami, wtedy ma większą szansę, że uczniowie realnie przeczytają te książki. Ktoś policzył, że od ucznia liceum wymaga się, by przeczytał 10 tys. stron lektur. Zdajemy sobie sprawę, że to jest utopia. Gdy popytamy uczniów szkół ponadpodstawowych, to większość z nich nie czyta lektur, tylko tak zwane bryki, omówienia, a to nie jest dobre. Lepiej wymagać mniej, ale rzetelnie.

Jeśli mówimy o lekturach, to padają takie głosy: jak można było wykreślić „Syzyfowe prace” albo przenieść ;„Quo Vadis” z lektur obowiązkowych do uzupełniających. Kto de facto decyduje na obecnym etapie prac nad zmianami w podstawie o tych przesunięciach czy wykreśleniach?

K.L.: Decydują poloniści, eksperci. Nie decyduje o tym ministerstwo. To są propozycje zespołu eksperckiego od języka polskiego. Wszystkie nazwiska jego członków są wymienione obok propozycji zmian. Nikt nie musi o to występować w trybie dostępu do informacji publicznej, tylko w sposób jawny pokazane są zespoły eksperckie.

Są to ludzie bardzo doświadczeni. Są wśród nich zarówno egzaminatorzy Centralnej Komisji Egzaminacyjnej, eksperci związani z uczelniami, jak i nauczyciele praktycy pracującymi z uczniami, którzy wiedzą, co młodzież jest w stanie zrozumieć, co czyta z zainteresowaniem, a czego w żaden sposób nie rozumie, np. z powodu archaicznego języka lub dlatego, że nie rozumienia kontekstu historycznego. Wybraliśmy najlepszych z najlepszych.

Czyli nie grozi nam - jak wieszczą niektóre osoby w przestrzeni publicznej czy internetowej - zniszczenie naszego kodu kulturowego?

K.L.: Wręcz odwrotnie. Wierzę, że dopiero teraz będzie można pogłębić wiedzę uczniów, a nie tylko udawać, że coś zostało przeczytane. Kod kulturowy zostanie zabezpieczony. Wiedza głęboka to jest cel, który powinien przyświecać edukacji, a nie udawanie, że coś się robi.

Będzie więcej pracy nad konkretnymi tekstami?

K.L.: Dokładne tak. Zależy nam na tym, by nauczyciel miał więcej czasu do pracy nad konkretnymi tekstami i na tym, by uczniowie rzeczywiście czytali, a nie tylko udawali, że czytają, ale żeby nauczyciel miał więcej swobody w realizowaniu tematów, żeby na przykład miał możliwość uczenia o tzw. bohaterach lokalnych, o miejscach ważnych dla lokalnych społeczności

Rozmawiała Danuta Starzyńska-Rosiecka (PAP)